Osada pod Starymi Czaplami (ok. 2 km na płn.-wsch.) w parafii Brodnica Górna nad strumieniem płynącym z jez. Bukszyno Duże do Jeziora Ostrzyckiego, notowana pod koniec XIX w. jako Czapielski Młyn. F. Lorentz zapisał w r. 1923 słuszniej Czapelski Młyn i ten" zapis warto podtrzymać, choć współczesne spisy urzędowe podają zawsze Czapieiski Młyn. Niemcy pisali Alt-Czapelmuhle lub Czapel­muhle. Dziś młyn jest nieczynny.

<p>Wieś Gołubie w gminie i w parafii Stężyca, ostatnio od r. 1984 już z własnym kościołem parafialnym, wcześnie weszła do źr&oacute;deł historycznych. Roku 1260 książę Sambor II zapisał ją cystersom z Doberanu, kt&oacute;rzy w&oacute;wczas zakładali klasztor w Pog&oacute;dkach pod Skarszewami, niebawem potem przeniesiony do Pelplina. Jednak już w r. 1284 znalazła się w dokumencie Mściwuja II i razem z całym okręgiem Pirsna przeszła w ręce Gertrudy, c&oacute;rki Sambora, księcia tczewskiego. Jeszcze kilka razy była przedmiotem przetargu między cystersami a prywatnymi właścicielami, by wreszcie w r. 1432 przejść na własność kartuz&oacute;w. Była więc własnością kościelną.<br />
Nazwa wsi od początku brzmiała Golubie (źr&oacute;dłowy zapis Golube), w XVI i XVII w. tylko przybierała rodzaj żeński: ta Golub albo ta Golubia, hitlerowcy zmienili r. 1942 na nic nie m&oacute;wiące Golben. Niemcy przekształcili w postać l. mnogiej Gollubien. Jest to typ nazwy dzierżawczej, a więc wskazującej na pierwotnego założyciela i właściciela, kt&oacute;rym był, jak nazwa pokazuje, niejaki Golub. Jest to imię skr&oacute;cone od pełnego imienia dwuczłonowego Gościlub jak Warlub, dający podstawę nazwie Warlubie na Kociewiu, od pełnego imienia Warcilub, Gosław od imienia Gościsław i inne. Od omawianego imienia Golub pochodzi też nazwa miasta Golub (-Dobrzyń) nad Drwęcą i nazwa wsi Golub na Mazurach. Imię było więc produktywne w nazwach geograficznych. Miejscowa wymowa też podtrzymuje etymologiczne l w nazwie, brzmi bowiem Gol&euml;bi&eacute; lub Gol&euml;bio.<br />
Po ostatniej wojnie nazwa upowszechniła się w wariancie z ł: Gołubie. Jest to wynik przesadnej troski (tzw. hiperpoprawność lub hiperkorektywność) o rdzennie polskie brzmienie nazwy. Postać (golubie) pojmowano bowiem, choć błędnie, jako wpływ niemiecki, tak jak np. w nazwie podkościerskiej wsi Lubiana z etymologicznej formy Łubiana (od rzeczownika łub &#39;kora drzewa, szczeg&oacute;lnie lipy&#39;). By więc wyzbyć się rzekomego germanizmu wprowadzono Gołubie. Niech już tak zostanie.( GK 1992, nr 11, s. 9)</p>

<p>&nbsp;</p>

<p>&nbsp;</p>

W Kartuskiem mamy dwie wsie o nazwie Kamienica: Kamienicę Królewską w gminie i dawniej w parafii Sierakowice (od r. 1983 z własną parafią) oraz Kamienicę Szlachecką w parafii Wygoda. Obie odnotowane zostały w źródłach krzyżackich na początku XV w., przy czym współczesna Kamienica Królewska nazywana bywa Wielką Kamienicą (źródłowe Grose Camencz z r. 1414), a Kamienica Szlachecka Małą Kamienicą ( źródłowe Cleyne Camencz). Jednak F. Lorentz w spisie z r. 1923 stosuje wyróżnik Wielka do Kamienicy Szlacheckiej. Wyróżniające przydawki Królewska i Szlachecka weszły do urzędowego nazewnictwa dopiero w drugiej połowie XIX w.
Istotnie w XVI w. w obecnej Kamienicy Szlacheckiej mieszkała szlachta, choć imiennie źródła nie podały nam tych właścicieli, a Kamienica Królewska należała do starostwa mirachowskiego i zarządzał nią starosta Szczawiński, od czasów krzyżackich miała też młyn i karczmę.
Niemcy tylko po swojemu zapisali te nazwy w formie Kaminitza (hitlerowcy pisali Kamstein), przy czym Kamienica Szlachecka od r. 1876 określana była po niemiecku Niedeck, od niemieckiego nie 'nowy' i Deck 'pokład'. Kaszubi oczywiście skracają nazwę o jedną sylabę i mówią Kamińca. Ks. Sychta w swoim Słowniku kaszubskim (t. II, s. 128) notuje formę Kamińca Szlachetna na Kamienicę Szlachecką. Pod Kamienicą Szlachecką znajduje się Kamieńska Huta, zwana dziś Kamienicką Hutą , przynależna jednak do gminy Sierakowice. Czy pomorskie nazwisko Kamiński bądź Kamieński wywodzi się właśnie z Kamienicy Szlacheckiej, trudno powiedzieć; może bowiem brać początek od miejscowości Kamień czy Kamionka. Dodać trzeba, że mamy na Pomorzu jeszcze wieś Kamienicę w pow. tucholskim, a niektóre miejscowości o nazwie Kamionka czy Kamionki też dawniej nazywały się Kamienica. SNWPU podaje 1514 osób o nazwisku Kamieński, z tego 39 w woj. bydgoskim, 4 elbląskim, 54 gdańskim, 2 słupskim oraz 8893r. Kamiński, z tego 3104 w woj. bydgoskim, 2023 elbląskim, 4500 gdańskim i 1002 w słupskim.
Pochodzenie nazwy Kamienica dla Kaszuby jest łatwe do odtworzenia. Znany jest bowiem w kaszubszczyźnie rzeczownik kamińca w znaczeniu 'pole pokryte licznymi kamieniami'. Takie samo znaczenie ma też w języku kaszubskim wyraz kamionka. Dlatego zrozumiałe jest, że niektóre nazwy Kamionka przeszły w postać kamienica. Nazwy więc jak najbardziej pasują do kaszubskiego krajobrazu z polami usianymi kamieniami. Kamienica jest więc nazwą topograficzną, ukazującą właściwości terenu, w którym powstała. („GK" 1992r, nr 18, s. 9)

Wieś parafialna od. r. 1984 (przedtem par. Stężyca), z kościołem pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Matki Miłosierdzia, notowana w źródłach od r. 1688 (z ksiąg ławniczych Kościerzyny): w Klukowey Hucie, potem r. 1749 przeor kartuzów J. Schwengel odnotował Hutta Klukowa villa de nova radice 'wieś założona na nowym korzeniu'. Odtąd po stronie polskiej mamy poświadczenia Klukowa Huta lub Klukowa-Huta. Diecezja chełmińska z r. 1928 pisała Klukowahuta (razem), po stronie niemieckiej Klukowahutta, hitlerowcy pisali Kluckenhütte. Po ostatniej wojnie wszystkie źródła piszą poprawnie osobno Klukowa Huta, pisownia łączna była naśladownictwem wzorów niemieckich.
W XVII w. osada stanowiła własność szlachecką. R. 1773 kataster fryderycjański wymienia następujących mieszkańców: dzierżawcę Grabowskiego, najemników: Józefa Jarzembieńskiego, Jana Baskę, Franciszka Pollacha, Jana Makuratha, Jakuba Stoltza, Jakuba Jarzembieńskiego i Andrzeja Lemańczyka. Włascicielami dóbr byli Stanisław Wiecki i wdowa Wysocka.
Człon I złożonej nazwy pochodzi od nazwiska Kluk lub Kluka, częstego na Pomorzu (por. nazwę rodzinną Kluki i Słowińców). SNWPU podaje 1386 osób o nazwisku Kluk: 8 w woj. bydgoskim, 64 w elbląskim, 195 gdańskim i 126 słupskim. 377 Kluka,, z tego 8 w woj. elbląskim, 31 gdańskim i 12 w słupskim, 104 w zapisie niemieckim Kluck, z tego 2 w woj. bydgoskim, 7 elbląskim, 44 gdańskim i 4 słupskim. Nazwisko zaś łączyć trzeba z rdzeniem klękać, klęczeć (por. kasz. kluczka 'coś zakrzywionego'). Wspomniany kataster kontrybucyjny z r. 1773 podaje w pobliskich Łosienicach gbura Chrystiana Klukę, a więc nazwisko to znane było w okolicy. Człon Huta wskazuhje na to, że wytwarzano tu węgiel drzewny i popiół drzewny oraz smołę. Od właścicieli czy założycieli mamy liczne nazwy z członem Huta, np. Chylowa Huta, Kapelowa Huta (dziś kaplica), Starkowa Huta, dawniej Egiertowa Huta, dziś Egiertowo w gminie Somonino i wiele innych. („GK" 1999, nr 5, s. 11)

Wybudowanie pod Stężycą (ok. 2,5 km na płd.), notowane przez F. Lorentza w r. 1923 jako Kudzberowo, po wojnie ciągle pisane Kuc­borowo w Obwieszczeniu WRN z r. 1951, w spisach Urzędu Gminy, w schematyzmach diecezji chełmińskiej z r. 1975 i 1991, diecezji pelplińskiej z r. 1992 i naj nowszym z r. 1995 oraz na mapie wojsko­wej z r. 1962. Lorentz odtworzył błędnie formę polską Kudzberowo na podstawie brzmienia kaszubskiego Kucberowo.

Osada pod Sikorzynem (ok. 1,5 km na płd.-zach.) o roztrzęsionej za­budowie, dlatego niekiedy nie wykazywana jako osobna miejsco­wość, lecz łączona z Sikorzynem, należy do parafii Gołubie. Notowa­na była w księgach ławniczych Kościerzyny od. r. 1687 jako Sikorska Huta. Skoro na południu od Sikorzyna powstała nowa osada, zwana Nową Sikorską Hutą, otrzymała określenie Stara Sikorska Huta. J. Schwengel, opat kartuzów podawał w r. 1749 w formie Sikorzyn­ska hutta stara. Niemcy pisali Sykorschiner Althiitte lub Sikorschin­-Althiitte, hitlerowcy wprowadzili w r. 1942 Sickerner Althiitte.

Wieś notowana jest w źródłach od XIV w. i to w formie Stansitz, którą możemy odczytać jako Stężyca. Nazwa od początku istnienia osady po dzień dzisiejszy nie ulegała zatem zmianom. Niemcy też nazywali wieś Stendsitz, co było tylko fonetyczno-graficzną przeróbką nazwy Stężyca, po kaszubsku Stãżëca też oddaje polską wersję Stężyca. Wieś położona jest na przesmyku między Jeziorem Stężyckim a Jeziorem Raduńskim, dlatego historycznie część wsi, gdzie dziś kościół katolicki i poczta była szlachecka, a część pod Gołubie była własnością królewską, należącą do starostwa w Kościerzynie. W XVI w. mamy określenia Stężyca Wielka i Stężyca Małą, a w dokumentach łącińskich odpowiednio Stązicza maior, minor r. 1534 i po niemiecku w czasach pruskich Adlig Stensitz i Königlich Stendsitz, czyli Stężyca Szlachecka i Stężyca Królewska. Stężyca Królewska według dokumentów niemieckich i F. Lorentza miała się nazywać Stężycą Wielką. Ponieważ urzędowo były dwie wsie, dlatego pojawiają się zapisy, nawet po ostatniej wojnie Stężyce, właśnie w l. mnogiej. Herbarze notują Stężyckich h. Rola Stężycy w pow. garwolińskim, od naszej wsi nazwisko Stężycki nie pochodzi, nie notowane dziś w woj. gdańskim, choć nosi je 452 obywateli (SNWPU). Historycy przyjmują, że wieś istniała wcześniej, zanim weszła do źródeł pisanych; kościół i parafia miały istnieć już w XIII w., parafia obejmowała wsie dzisiejszych parafii Sulęczyno (tu parafię założył w r. 1595 Reinhold Heidenstein, historyk pomorski, sekretarz królewski i właściciel dóbr suleckich) i Parchowo.
Trzeba wspomnieć, że w Polsce obok kartuskiej Stężycy jest jeszcze 5 innych Stężyc, wszystkie położone są nad rzekami: nad Wisłą, Wieprzem, Obrą, Wartą i nad Haczawką w Bieszczadach. To nadwodne położenie kazało prof. H. Górnowiczowi z Uniwersytetu Gdańskiego widzieć w tej nazwie prasłowiański i staropolski rzeczownik pospolity stężyca związany ogólnie z wodą. Przypuszczał nawet, że domniemany wyraz stężyca mógł być prasłowiańską nazwą glonów. Przeciwnie prof. S. Raspond z Uniwersytetu Wrocławskiego widział w tej naazwie stężony, tj. 'zeschnięty, stwardniały' grunt nad wodą w opozycji do rozmiękłego błota, mułu. Na takim terenie położona osada to właśnie Stężyca. Tężeć znaczy bowiem i 'krzepnąć, twardnieć, przechodzić ze stanu płynnego w stały', i 'napinać, głównie mięśnie', stąd i tężec tetanaus, nazwa choroby', i przymiotnik krzepki 'napięty, a więc mocny'.
W jednym i w drugim ujęciu Stężyca jest nazwą topograficzną, mówiącą o właściowściach terenu, na którym miejscowość powstała. Opiera się bowiem na rdzeniu tężeć, tęgi, sama technika powstania nazwy i jej pierwotne znaczenie nie są dla uczonych do końca jasne. Moim zdaniem podstawą nazwy jest wyrażenie stężona ziemia, tj. 'zeschnięta', które przeszło w strukturę jednowyrazowa Stężyca, jak Rzecznica (wieś pod Człuchowem) powstała z wyrażenia rzeczana osada, tj. osada położona nad rzeką (Brdą), a kamienica z wyrażenia kamienna ziemia i golica z wyrażenia goła, tzn. 'nie porośnięta' ziemia itd.
F. Lorentz r. 1923 podał wybudowanie Rekowo Stężyckie, po kaszubsku Rekowo i określił je jako ,,os(ada) poł(ożona) między Stężycą i Gołubiem''. Gdzie indziej nie jest notowane.
Nazwa topograficzna od rzeczownika pospolitego rak, po kaszubsku rek z przyrostkiem -owo lub dzierżawcza od nazwiska Rekowski, skróconego do Rek z tymże przyrostkiem. Są szlacheckie wsie Rekowo w Bytowskiem i Rekowo Górne oraz Rekowo Dolne w Puckiem, skąd pochodzi szlachecka rodzina kaszubska Rekowskich; jest tez Rekowo, wybudowanie pod Chmielnem, nad jez. Rekowo. Z tym Rekowem niektórzy identyfikują omówione tu wybudowanie. (GK 1991, nr 20, s. 9)

Wioska pod Stężycą (ok. 5 km na płn.-zach.), wymieniona po raz pierwszy w r. 1749 przez przeora kartuzów J. Schwengla w formie łacińskiej Hutta Stęzycensis z informacją, że daje na kościół w Stęży­cy nieco pieniędzy, nie daje natomiast żadnego zboża proboszczowi. W katastrze frydrycjańskim z r. 1773 podana została jako Stenzysche Hütte z wyliczonymi mieszkańcami: sołtys Adam Pałasz (pisany Palass), Kazimierz Wiczkowski (pisany Wilzkowsky), Paweł Kolassa (prawdopodobnie Kulas), Adam Konkol, Stanisław Stenze1, stróż leśny Tomasz Matyka i najemnik Jan Skowroński (pisany Skow­ronsk). Dalsze zapisy nazwy to Stendzyhutta na mapie Engelhardta z r. 1819, w źródłach polskich Stężycka Huta i tak aż po dzień dzi­siejszy, niekiedy Stężycka-Huta na wzór niemiecki Stendzitzer-Hutte, Niemcy pisali też Stendzitzerhutte, Kaszubi mówili Stiiżeckó Heta, obecnie raczej Stiiżeckó Huta.    .

Historycy przyjmują za źródłami historycznymi, że dzisiejsza nazwa Szymbark jest wtórna, pierwotnie wieś nazywała się inaczej. Mianowicie w dokumencie księcia w dokumencie księcia gdańskiego Mściwuja II z r. 1284, mocą którego to dokumentu książę przekazuje ziemię Pirsna wraz z 22 miejscowościami, wśród których na pierwszym miejscu jest Kościerzyna, siostrze stryjecznej Gertrudzie, córce Sambora, księcia tczewskiego, na 20. pozycji znalazła się wieś zapisana źródłowo Manecewo, potem z r. 1291 pochodzi zapis Manchowe i z XVI-wiecznych wizytacji kościelnych biskupa kujawskiego Rozrażewskiego Monszowo, ale wtedy wieś kwalifikowana jest już jako villa deserta, czyli 'wieś opuszczona'. Zdaniem historyka, ks. Pawła Czaplewskiego, autora Kartuzji kaszubskiej (Gdańsk 1966, s. 108, 155) zaginęła ta wieś w wojnie 13-letniej. Różnie próbowali nazwę wsi odczytywać historycy: już to jako Mansowo od łacińskiego mansus 'łan, miara gruntu', już to jako Mączewo od rzeczownika mąka. Moim zdaniem trzeba te zapisy odczytać jako Mańkowo lub Manieczewo i zinterpretować jako nazwę dzierżawczą wskazującą na pierwotnego właściciela bądź założyciela wsi o imieniu Maniek. Imię Maniek pochodzi od imienia hebrajskiego Emanuel o pierwotnym znaczeniu 'Bóg z nami'. (Takie imię wybrał, jak wiemy, Bóg dla swego Syna w znanym tekście proroka Izajasza 7, 14 i Mt 1, 23). Od imienia pochodzi dość częste na Pomorzu nazwisko Mańczak, utworzone za pomocą patronimicznego (odojcowskiego) przyrostka -ak, jak Stasiak od Staś, Wawrzyńczak od Wawrzyniec, Adamiak od Adam itd.
Opuszczoną wieś trzeba było od nowa zasiedlić. Dokonali tego starostowie kościerscy, do nich bowiem należały te okolice, sprowadzając w XVII w. Niemców. Dlatego w r. 1664 mamy zapisaną omawianą wieś królewską w postaci Szenberg. Nazwa utworzona została od niemieckiego przymiotnika schön 'piękny' i Berg 'góra' i nazwana przez Niemców. Ta etmologicznie niemiecka nazwa została spolszczona regularnie na Szymbark, jak Rottenberg na Rotembark, wieś pod Kościerzyną. Niemiecki człon -berg oddawali bowiem Polacy regularnie przez -bark. Dopowiedzmy, że mamy w Kartuskiem kilka innych nazw miejscowości o etymologii niemieckiej, jak Heytus pod Pomieczynem z dawnego Heyhus, a to od dolnoniemieckiego Hey = górnoniemieckie Heu 'siano' i dolnoniemieckie Hus = górnoniemieckie Haus 'dom', czyli pierwotnie 'buda na siano', Hopowo z niemieckiego Hoppendorf, Egiertowo z niemieckiego Eggertshütte i inne. Tak to nazwy są często świadkami dziejów, jakie przechodziły miejscowości i tereny, na których te miejscowości się znajdują. (GK 1991, nr 25, s. 9)

Osada pod Stężycą (ok. 4,5 km na płd.-zach.), ujawniona po raz pierwszy w katastrze frydrycjańskim z r. 1773, potem podana na mapie Engelhardta z r. 1819. Po polsku pisana była jednolicie Śnice, po stronie niemieckiej Snice lub Snitza (w r. 1839), hitlerowcy pi­sali Schnitz. S. Ramułt notował w formie Snice. W. Heidn (601) podaje, że w r. 1773 dzierżawcą osady był Michał Kalk. Wizytacja bpa Szaniawskiego z r. 1710 wspomina już łąki Sznice, co zakłada, że osada musiała istnieć wcześniej.

Osada pod Stężycą (ok. 5 km na płd.-zach.), podana po raz pierw­szy w katastrze frydrycjańskim z r. 1773 Marienburg, na mapie En­gelhardta z r. 1819 Malborg, potem pisana Mahlborg, Malborch, Mal­bórg, po niemiecku najczęściej Marienburg, Kaszubi mówią Mal­bórk. Heidn (601) podaje, że w r. 1773 dzierżawcą osady był Ma­ciej Żuromski.